روزهای نخست سال ۱۴۰۰، صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران صحنه مقابله تند لفظی میان وزارت اطلاعات و وزارت امور خارجه دولت با اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب و فرماندهان امنیتی سپاه، به بهانه ساخت و پخش «سریال گاندو ۲» بود.
گاندو با موضوع نفوذ امنیتی در ساختار و بدنه دولت حسن روحانی، جنجالی‌ترین سریال تلویزیونی، به دلیل برنامه‌ریزی آشکار برای تخریب برجام و دستاوردهای دیپلماتیک دولت فعلی در شرایطی است که گفته می‌شود روحانی برنامه جدی برای بازگشت به برجام و تفاهم با طرف‌های اروپایی و دولت آمریکا، پیش از پایان دوران دولت خود دارد.
ورود سپاه به عرصه انتخابات با «گاندو»
نهادهای حکومتی، به‌ویژه سپاه پاسداران، نیز که فرماندهان آن مهم‌ترین رقبای انتخاباتی جریان سیاسی نزدیک به دولت فعلی هستند، تلاش دارند تکلیف برجام در دولت بعد روشن شود. در این شرایط، پخش سریال «گاندو ۲» حمله مستقیم سپاه و دستگاه اطلاعاتی این نهاد نظامی و نزدیکان رهبر نظام حاکم بر ایران به قلب دستاورد دولت به‌حساب آمد.
از سوی دیگر، در کنار پخش اعترافات تلویزیونی با مدیریت نهادهای امنیتی، بهترین ابزار برای تخریب منتقدان و مخالفان سیاسی طی سال‌های گذشته، ساخت فیلم و سریال با سفارش این نهادها بوده است.
این روند از دوران «سازندگی» و با ورود تیم امنیتی سعید امامی به سفارش علی فلاحیان وزیر وقت اطلاعات، به حوزه سینما آغاز شد. پس از فاش شدن نقش وزارت اطلاعات در قتل‌های زنجیره‌ای، برخی از فعالان سینمایی از دیدار با سعید امامی و علاقه او به ساخت فیلم بر اساس موضوع‌های مدنظر وزارت اطلاعات خبر دادند.
در آن دوران، بنا بود آن فیلم‌ها علیه جریان دگراندیش در ایران به کار گرفته شود، و بر موضوعاتی همچون «ارتباط دگراندیشان با بیگانگان، جاسوسی، و تلاش دستگاه‌های امنیتی خارجی بر نفوذ از طریق ایشان به کشور» تأکید می‌شد.
البته نباید فراموش کرد که همواره ساخت فیلم و سریال با موضوع امنیتی که در آن اپوزیسیون به‌عنوان جاسوس و نیروهای وابسته به دستگاه‌های امنیتی غربی نشان داده می‌شود، پای ثابتی در روند تولید سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی در ایران بوده است. اما کشانده شدن تسویه‌حساب‌های سیاسی و جناحی به ساخت سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی، پدیده‌ای بود که پس از وقایع سال ۱۳۸۸ شکل جدی‌تری به خود گرفت.
آغاز راه با «قلاده‌های طلا»
فیلم سینمایی «قلاده‌های طلا» مهم‌ترین واکنش و بهره‌برداری سیاسی از ابزار سینما بود. گذشته از موضوع فریب خوردن معترضان و تلاش برای اثبات صحت نتایج انتخابات، آنچه «قلاده‌های طلا» را بدل به فیلمی جنجالی درون حکومت کرد، پرداختن به موضوع نفوذی بودن یکی از نیروهای عالی‌رتبه وزارت اطلاعات در آن فیلم بود؛ نکته‌ای که خشم مقامات وزارت اطلاعات را در پی داشت.
به نظر می‌رسید که نیروهای موسوم به اطلاعات سپاه پاسداران که از ابتدای دهه هشتاد و پس از تضعیف وزارت اطلاعات در ماجرای قتل‌های زنجیره‌ای، علاوه بر مأموریت‌های برون‌مرزی امنیتی و ضد اطلاعاتی، مأموریت‌های امنیتی درون کشور را نیز به‌موازات وزارت اطلاعات برعهده گرفتند، به‌عنوان نهادی امنیتی در کنار آن وزارت، به دنبال القای خط فکری «سلامت نیروهای اطلاعات سپاه» در برابر «نفوذپذیر بودن وزارت اطلاعات به‌عنوان بخشی از دولت»، بودند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
گذشته از «قلاده‌های طلا»، فیلم‌هایی مانند «بادیگارد» و «خروج»، ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا، نیز بر اساس همین الگوی نقد از سست بودن دولتی‌ها برابر نفوذ دستگاه‌های امنیتی بیگانه، سبب شد تا صدای دولتی‌ها در اعتراض به بهره‌برداری ابزاری از سریال‌سازی برای تخریب وزارت اطلاعات در منازعات سیاسی، بلند شود.
اما اوج این واکنش‌ها مربوط به دولت حسن روحانی بود که اکثر وزرای آن از کارکنان سابق وزارت اطلاعات و با سابقه کار امنیتی بودند و شخص رئیس جمهوری نیز بر مبنای سال‌های حضورش در شورای‌عالی امنیت ملی، اشراف کامل به مسایلی از این دست داشت.
واکنش‌ها به حدی رسید که شخص وزیر اطلاعات نسبت به این شیوه تخریب و کم‌رنگ کردن توانایی وزارت اطلاعات، واکنش نشان داد. محمود علوی در نوبت‌های مختلف، چه در مجلس و چه در برنامه‌ای تلویزیونی، تلویحاً نسب به ناتوان جلوه دادن هدفمند عملکرد وزارت اطلاعات از سوی اطلاعات سپاه سخن گفت.
علوی معتقد بود که اطلاعات سپاه تلاش دارد دستاوردهای عملیاتی وزارت اطلاعات را کم‌رنگ، و خود را پرچمدار امنیت اطلاعاتی کشور معرفی کند. بخشی از نقد علوی در سال‌های اخیر، به‌واسطه پخش سریال‌های «گاندو» و «خانه امن» بود که در آن‌ها، مبارزه با نفوذ امنیتی، دغدغه سازمان اطلاعات سپاه پاسداران نشان داده می‌شد.
گاندو؛ واقعیت سیاست یا جعل واقعیت در ایران؟
از زمان پخش فصل اول «گاندو»، مقامات دولتی حملات تندی نسبت به جعل واقعیت در این سریال داشتند، تا حدی که سخنگوی وزارت امور خارجه از نامه‌نگاری ظریف با رهبر حکومت ایران در خصوص مخدوش شدن چهره وزارت خارجه در سریال گاندو خبر داد.
عباس موسوی در پاسخ به پرسشی در این باره تأکید کرد: «چنین نامه‌ای نوشته شده است.»
به گفته آقای موسوی، نظر وزارت امور خارجه و محمدجواد ظریف این بود که تلاش شده در سریال گاندو از وزیر امور خارجه و وزارت امور خارجه «چهره منفعل و بی‌عمل و واداده نشان داده شود.»
محمود واعظی، رئیس‌دفتر حسن روحانی، طی مصاحبه‌ای با شبکه خبر، در واکنش به قسمت‌های مربوط به هیئت دولت و وزارت امور خارجه در سریال گاندو گفت: «دولت حق دارد از این سریال شکایت کند. با وزارت خارجه‌ای که امروز در خط مقدم جبهه مقابله با دشمنان است، در سریال گاندو برخورد بدی شده است و همچنین این اتفاق درباره وزارت اطلاعات کشور نیز افتاده است.»
شیفتگان گاندو در ایران
اما گاندو شیفتگان و ستایش‌کنندگانی نیز در میان سیاسیون داشت. نماینده ولی‌فقیه در نیروی قدس سپاه، در نامه‌ای خطاب به رئیس سازمان صداوسیما، از کلیه عوامل دست‌اندرکار در ساخت مجموعه تلویزیونی گاندو قدردانی کرد.
آن نامه بار دیگر بحث سفارشی بودن گاندو از سوی سازمان اطلاعات سپاه برای تخریب دولت حسن روحانی، را تقویت کرد. ۱۵۵ نماینده مجلس نیز در بیانیه‌ای، از بازیگران عوامل و گروه تولید و تهیه سریال گاندو و ریاست سازمان صداوسیما تقدیر کردند و حمایت خود را از تولید چنین مجموعه‌های تلویزیونی اعلام کردند.
پخش گاندو که به وضوح حامل نگاهی تخریب‌گر به مذاکرات برجام و دستاوردهای دولت روحانی در آن زمینه بود، جای شکی باقی نگذاشت که هدف از ساخت این سریال، زیر سئوال بردن دولت روحانی و حتی مشکوک جلوه دادن مباحثی همچون برجام و درخواست روحانی برای تصویب اف‌ای تی اف است.
این بار انتقادها به‌قدری تند و عریان بود که محمدجواد ظریف با شرکت در نشستی، منتقدانش را «گاندوسازان» خواند و مدعی شد: «سریال گاندو سراسر کذب محض است.»
سخنان ظریف، واکنش تهیه‌کننده این سریال را در پی داشت. مجتبی امینی، تهیه‌کننده سریال، در واکنش به اظهارات ظریف طی توییتی نوشت: «اسناد و مدارکی را که پشتوانه پژوهشی نگارش فیلمنامه بوده در فیلم مستندی در اختیار مردم قرار خواهیم داد.»
امینی با حمله به ظریف، گاندو را صدای در گلو مانده مردم برابر نمایش خیانت و فریبکاری آمریکا و انگلیس دانست. او گفت: «دروغ، تضمین امضای جان کری بود. دروغ، وعده‌های آمریکا و انگلیس برای برداشته شدن همه تحریم‌ها بود. دروغ، وعده رونق اقتصادی است که نتیجه آن کوچک شدن سفره مردم بوده است.»
همین سخنان کافی بود تا منتقدان سریال، بحث دردسترس قرارگرفتن اسناد محرمانه و امنیتی برای سازندگان سریال را نشانه‌ای که از اثبات شایعه دستوری بودن تولید آن سریال به سفارش از سوی سازمان اطلاعات سپاه بدانند.
دولت در برابر سرداران سپاه
حسام‌الدین آشنا، سید عباس صالحی، و برخی دیگر از دولتمردان نیز نسبت به تحریفات و تخریب دولت در سریال گاندو هشدار دادند. سیدعباس صالحی، وزیر ارشاد، در واکنشی تند به ادعاهای سریال گاندو ۲ که در حال پخش است، توییت کرد: «کارنامه کشور در رسانه رسمی در قالب خبر، گزارش، مصاحبه، فیلم مستند، سریال‌های سریالی! چنین است: مسئولان چپاولگر اموال عمومی و جاسوس خارجی هستند! آیا با این سطح از تبلیغات منفی در تدارک مشارکت حداکثری هستند؟!»
برخی اخبار نیز از درگیری حسن روحانی با ریاست سازمان صداوسیما پیرامون پخش این سریال خبر دادند. مجموعه رویدادها و جنجال‌ها پیرامون پخش «سریال گاندوی ۲»، با قطع ناگهانی پخش آن، وارد دور تازه‌ای شد.
بلافاصله پس توقف پخش سریال، مخالفان سیاسی حسن روحانی، فشارهای دولت را دلیل توقف و حتی سانسور بخش‌هایی از آن دانستند. رستم قاسمی، مشاور عالی اقتصادی فرمانده کل سپاه پاسداران ایران و فرمانده سابق قرارگاه سازندگی «خاتم‌الانبیاء»، از اولین افرادی بود که به توقف نمایش سریال «گاندو ۲» واکنش نشان داد.
بهره‌برداری انتخاباتی از گاندو
قاسمی در حساب توییتری خودنوشت: «ضمن تشکر از فرزندانم امینی و افشار که با تمام فشارها توانستند گوشه‌ای از پروژه نفوذ دشمنان ایران را نشان دهند، می‌خواهم از فرمایشات رئیس‌جمهور(ی) محترم وام بگیرم و بگویم: یک عده بزدل هستند و تا حرف گاندو پیش می‌آید، می‌گویند ما می‌لرزیم. به جهنم! منتظر گاندو ۳ هستیم!»
در متفاوت‌ترین واکنش، عبدالرضا داوری، مشاور سابق احمدی‌نژاد، در صفحه شخصی خود قطع پخش سریال گاندو را نشان از تغییر معادلات انتخابات ۱۴۰۰ و احتمال مذاکره میان ایران و آمریکا دانست.
حمله به نقش احتمالی دولت برای متوقف کردن پخش گاندو، سبب شد تا حسام‌الدین آشنا به این موضوع واکنش نشان دهد و با کنایه در خصوص سفارشی بودن آن سریال، بنویسد: «صریح باشید و بازی نکنید؛ بگویید چه کسی، از کجا و چه زمانی، در باره سانسور یا ممانعت از پخش کدام بخش از کدام سریال، بر چه قسمتی از صداوسیما فشار آورده است. آیا صداوسیما اساساً نقشی در تولید یا پخش این سریال داشته است؟»
در روزهایی که ایران آماده برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری می‌شود، به نظر می‌رسد که روند تخریب نیروهای سیاسی همسو با دولت، قوت بیشتری گرفته است و صداوسیما در کنار فضای مجازی، صحنه اصلی برخوردها و مقدمه‌ساز تسویه‌حساب‌های امنیتی طی ماه‌های پیش رو و پس از پایان دولت روحانی باشد.
